Na današnji dan rođeni kralj Aleksandar I Karađorđević (1888) i Matija Ban (1818); Umrli Dimitrije Ruvarac (1931), Nikola Karaklajić (2008) i Siniša Mihajlović (2022)

 BEOGRAD - Na današnji dan 1888. godine rođen je kralj Aleksandar I Karađorđević, Kralj Ujedinitelj. Od 1921. do 1929. vladar Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, od 1929. do 1934. Jugoslavije. Školovao se u Švajcarskoj, Rusiji, Francuskoj. Postao je prestolonaslednik 1909. umesto starijeg brata Đorđa, a od 1914. kao regent vladao je Srbijom u ime bolesnog oca kralja Petra I. Bio je na čelu Prve armije u balkanskim ratovima a Vrhovne komande Srpske vojske u Prvom svetskom ratu. Postao je kralj Srba, Hrvata i Slovenaca 6. novembra 1921. nakon smrti kralja Petra I. Ubijen je Marselju 9. oktobra 1934. Atentat u Marselju, u kojem je ubijen i šef francuske diplomatije Luj Bartu, organizovali su hrvatski teroristi - ustaše, uz podršku Musolinijeve Italije. Dalja pozadina nije nikada rasvetljena, postoji nekoliko oprečnih teza. Pasoš pronađen kod ubice, inače Bugarina, izdat na ime Petra Kelemana, bio je Čehoslovački.

Danas je ponedeljak, 16. decembar, 351. dan 2024. Do kraja godine ima 15 dana.

1485 - Rođena je španska princeza Katarina Aragonska, prva od šest žena engleskog kralja Henrija VIII. Njihov razvod 1533. bez dozvole pape izazvao je englesku crkvenu reformaciju i raskid s Vatikanom. Henri VIII razvodio se više puta pošto nije imao muške dece, zbog nasleđa prestola.

1653 - Oliver Kromvel je, odbivši titulu kralja, proglašen lordom protektorom Engleske, Škotske i Irske.

1687 - Umro je engleski ekonomista Vilijam Peti, tvorac teorije radne vrednosti, koji je prema Karlu Marksu postavio temelj političke ekonomije kao nauke. Smatrao je da vrednost robe - prema njegovoj terminologiji prirodnu cenu - određuje količina rada utrošena za proizvodnju. Dela: "Nešto o novcu", "Traktat o porezima i dažbinama", "Politička anatomija Irske", "Politička aritmetika".

1773 - Nezadovoljna visokim uvoznim carinama i britanskom kolonijalnom vlašću, grupa američkih kolonista, obučena poput indijanaca, pobacala je u bostonskoj luci u more sanduke čaja s jednog britanskog broda. Taj događaj, kasnije nazvan "bostonska čajanka", nagovestio je Rat za nezavisnost SAD, započet 1775.

1775 - Rođena je engleska književnica DŽejn Ostin, koja je u romanima realistički slikala svakodnevni život engleske provincije. Zapleti njenih romana, protkanih humorom i blagom ironijom, jednostavni su i izviru iz psihologije likova običnih ljudskih odnosa, a dijalog je veoma vešto vođen. Dela: romani "Razum i osećajnost", "Gordost i predrasuda", "Mensfildski park", "Ema", "Nortagentska opatija", "Nagovaranje".

1818 - Rođen je srpski pisac i diplomata Matija Ban, član Srpske kraljevske akademije, profesor beogradskog Liceja i šef presbiroa srpske vlade od 1861. do 1878. Deo Beograda na kojem se nalazilo njegovo imanje nazvan je ime po njemu - Banovo brdo. Dela: drame "Smrt Uroša V", "Kralj Vukašin", "Osnove ratne", (prva knjiga o modernoj vojnoj strategiji kod Srba), " Moralne i političke iskrice".

1849 - Umro je Jovan Pačić, srpski pesnik i slikar. Školovao se u rodnoj Baji, Kaloči i Budimu. Zbog siromaštva, stupio je, 1792. ili 1793. u vojsku, i kao konjanik vojevao je u Napoleonovim ratovima. Penzionisan je zbog promrzlina stečenih u Napoleonom pohodu na Rusiju, i od tada živi u Novom Sadu, Đuru, i od 1838. u Budimu. Umro je u znamenitoj gostionici "Kod zlatnog jelena" Sime Ignjatovića, strica Jakova Ignjatovića, u Tabanu (srpski kvart u Budimu) gde je stanovao zajedno sa Simom Milutinovićem i Milovanom Vidakovićem. Objavljivao je u Letopisu i Srpskom narodnom listu do 1842. a još 1827. štampao je u Budimu tri sveske "Sočinenija pjesnoslovska". Pesme Jovana Pačića su ljubavne, vojničke, elegije, epigrami, po uzoru na nemačke romantičare. Godine 1828. s Janom Kolarom objavio je "Imenoslov ili rečnik lični imena razni naroda slovenski". Bio je retko učen, govorio desetak jezika (vladao je latinskim, starogrčkim, hebrejskim čak arapskim). Bio je protivnik Vukove jezičke reforme. Pačić je prvi srpski književnik koji je prevodio Getea. Mahom je slikao pejzaže tehnikom akvarela. Posebno su važni njegovi akvareli o stanovnicima rodne Bačke. Veoma precizno, s mnogo detalja slikao je narodnu i građansku nošnju bačkih Srba, Bunjevaca, Nemaca, Mađara. Njegovi akvareli čuvaju se danas u Sečenjijevoj biblioteci u Budimpešti.

1859 - Umro je nemački pisac Vilhelm Grim, skupljač i obrađivač narodnih bajki, koje je, kao i većinu drugih dela, objavio u saradnji sa starijim bratom Jakobom. Izdavao je i nemačke srednjovekovne književne spomenike i proučavao mitologiju.

1882 - Rođen je mađarski kompozitor i muzikolog Zoltan Kodalj, uz Belu Bartoka najznačajniji mađarski muzički stvaralac 20. veka, u čijim delima je prepoznatljiva melodika i ritam narodne muzike. Napisao je studije o mađarskom muzičkom folkloru i izdao zbirke narodnih pesama. Dela: kantata "Psalmus hungaricus", scenska muzika "Hari Janoš", orkestarsko delo "Igre iz Galante".

1899 - Rođen je engleski pisac, glumac i pevač Noel Kauard, veoma popularan između Prvog i Drugog svetskog rata u Velikoj Britaniji i SAD. Pisao je i režirao drame, komedije i muzičke revije koje se odlikuju duhovitim dijalozima, neočekivanim obrtima i scenskim efektima i po većini njegovih komedija snimljeni su filmovi. Dela: "Vrtlog", "Pali anđeli", "Laka vrlina", "Reč i muzika", "Privatni život", "Nestašni duh".

1917 - Rođen je britanski pisac Ser Artur Klark, autor niza dela iz oblasti naučne fantastike. Završio je Kraljevski Koledž u Londonu i magistrirao matematiku i fiziku 1948. Njegov najveći doprinos nauci je ideja da bi geostacionarni sateliti mogli da se koriste kao komunikacioni releji, otuda je Međunarodna astronomska unija nazvala geostacionarnu orbitu Klarkovom orbitom. Dela: "Odiseja u svemiru 2001", "S druge strane neba", "Pad mesečeve prašine", "2010: Druga odiseja", "2061: Treća odiseja", "Susret sa meduzom", zbirke pripovedaka "Sastanak sa Ramom" i "Pesme daleke zemlje".

1920 - U zemljotresu u kineskoj provinciji Gansu poginulo je oko 180.000 osoba.

1921 - Umro je francuski kompozitor, pijanista, dirigent, orguljaš i muzički pisac Šarl Kamij Sen Sans, romantičar tipično francuskog duha, racionalne, uglađene forme. Dela: opera "Samson i Dalila", tri simfonije, poema "Ples smrti", četiri simfonijske pesme, pet klavirskih koncerata, tri koncerta za violinu, dva koncerta za violončelo, kompozicija za kamerni sastav "Karneval životinja", klavirski trio, dva gudačka kvarteta, svita za violončelo, oratorijum "Potop", balet "Brbljivica".

1931 - Umro je srpski sveštenik i istoričar Dimitrije Ruvarac, član Srpske kraljevske akademije. Bio je bibliotekar patrijaršijske biblioteke u Sremskim Karlovcima. Proučavao je političku, crkveno-političku i književnu istoriju. Veoma plodan autor, bavio se i publicistikom. Dela: "Postanak i razvitak srpske crkveno-narodne avtonomije", "Srpska mitropolija karlovačka oko polovine XVIII veka", "Istorija arhiepiskopsko- mitropolitsko-patrijarške biblioteke u Sremskim Karlovcima".

1934 - Pušten je u saobraćaj prvi beogradski drumski most preko Save - "Zemunski most kralja Aleksandra I", današnji "Brankov most". Srušen je aprila 1941. ubrzo po napadu Nemačke na Kraljevinu Jugoslaviju. S potpornih zidova sa obe strane mosta u proleće 1947. uklonjeni su kameni reljefi s grbom Kraljevine Jugoslavije. Na mestu srušenog visećeg mosta 1957. je podignut novi most, nezvanično nazvan "Brankov" prema imenu ulice čiji je produžetak.

1942 - Vrhovna komanda Nemačke je u Drugom svetskom ratu izdala direktivu za borbu protiv partizanskih jedinica kojom je, suprotno odredbama Ženevske konvencije, naređeno da nemački vojnik ne može biti pozvan na odgovornost zbog brutalnog ponašanja.

1944 - Nemci su u Drugom svetskom ratu u Ardenima, jakom artiljerijskom pripremom i spuštanjem 1.500 padobranaca, počeli kontraofanzivu na Zapadnom frontu, iznenadivši američke snage. U borbama okončanim nemačkim porazom, saveznici su izgubili 77.000 vojnika a Nemci 130.000.

1949 - U Bugarskoj je izvršena smrtna kazna nad Trajčom Kostovim, dugogodišnjim istaknutim liderom Komunističke partije Bugarske. On je na montiranom političkom procesu u Sofiji osuđen zbog "titoizma".

1949 - Vođa borbe za nezavisnost Ahmed Sukarno izabran je za prvog predsednika Indonezije posle sticanja nezavisnosti zemlje od Holandije.

1960 - U sudaru američkih putničkih aviona "DC-8" i "Super konstelejšen" iznad Njujorka, poginulo je svih 128 osoba u dvema letelicama i osam na tlu.

1965 - Umro je engleski pisac Vilijam Somerset Mom, oštar kritičar engleskog građanskog društva. Tema njegovih dela neretko su bile i egzotične daleke zemlje. Dela: romani "Ljudski okovi", "Mesec i stoparac", "Kolači i pivo", "Pozorište", "Šareni veo", zbirke pripovedaka "Treptaj lista", "Na kineskom platnu", "Istok i Zapad", drame "Lejdi Frederika", "Hlebovi i ribe", "Sveti plamen".

1966 - Savet bezbednosti Ujedinjenih nacija jednoglasno je na predlog Velike Britanije izglasao ekonomske sankcije protiv režima bele manjine u Rodeziji.

1969 - Donji dom britanskog parlamenta izglasao je ukidanje smrtne kazne.

1971 - Indijske trupe zauzele su Daku, a dan kasnije se predala pakistanska armija od 90.000 vojnika u Istočnom Pakistanu, pa je nezavisnost Bangladeša, proglašena 26. marta 1971, postala stvarna. Posle proglašenja nezavisnosti izbio je građanski rat u koji se umešala pakistanska armija, ali su indijske trupe 4. decembra 1971. objavile rat Pakistanu i priskočile u pomoć "Oslobodilačkoj armiji Istočnog Bengala".

1992 - Kopredsednici Konferencije o bivšoj Jugoslaviji Sajrus Vens i lord Dejvid Oven predložili su ministarskoj konferenciji 29 zemalja u Ženevi seriju diplomatskih i vojnih mera radi okončanja građanskog rata u Bosni i Hercegovini.

1996 - Južnokorejski apelacioni sud preinačio je smrtnu presudu bivšem predsedniku Južne Koreje Čun Du Hvanu u kaznu doživotnog zatvora.

1999 - Bivši nemački kancelar Helmut Kol priznao je da je pogrešio zbog prikrivanja donacija Hrišćansko-demokratskoj uniji, vladajućoj nemačkoj partiji koju je predvodio, ali je odbacio tvrdnje da je reč o podmićivanju.

2000 - Novi predsednik SAD DŽordž Buš imenovao je penzionisanog generala Kolina Pauela za državnog sekretara, koji je postao prvi Afroamerikanac na položaju šefa diplomatije.

2002 - Visoki predstavnik Evropske unije za spoljnu politiku i bezbednost Havijer Solana i generalni sekretar NATO DŽordž Robertson ozvaničili su strateško partnerstvo dveju organizacija u upravljanju krizama, što je omogućilo EU da stvara sopstvene snage za brzo reagovanje i sama vojno interveniše u inostranstvu.

2003 - Švajcarska skupština usvojila je rezoluciju kojom je masakr nad Jermenima koji se dogodio u Turskoj tokom Prvog svetskog rata - označen kao genocid.

2008 - Umro je Karlo Karačolo osnivač rimske "Republike" ("La Republica") jednog od vodećih italijanskih listova. Karačolo, aristokratskog porekla, njegova rođena sestra udovica je Đanija Anjelija čelnika grupe "Fiat", pedesetih je imao većinsko vlasništvo u nedeljniku "Espreso", a 1976. je sa Euđenijom Skalfarijem, jednim od najistaknutijih italijanskih novinara, osnovao dnevnik "Republika".

2008 - Umro je Nikola Karaklajić srpski šahista, reprezentativac i prvak Jugoslavije u šahu, internacionalni majstor. Kao član reprezentacije Jugoslavije na Olimpijadi u Moskvi 1956. osvojio je srebrnu medalju. Nalazio se i u selekciji koja je 1957. na prvom ekipnom prvenstvu Evrope u Beču zauzela drugo mesto. Decenijama je radio kao šahovski trener. Bio je selektor reprezentacija Malte, Singapura, Šri Lanke i Ujedinjenih Arapskih Emirata. Radni vek proveo je u Radio Beogradu, gde je bio novinar i muzički urednik. Karaklajić se smatra prvim muzičkim urednikom u negdašnjoj Jugoslaviji koji je dozvolio emitovanje rok muzike.

2021 - Poginuo je Slobodan Pavlović, američki privrednik iz Čikaga, poreklom iz okoline Bijeljine, poznati dobrotvor. Rođen u Popovima kod Bijeljine, u SAD je otišao 1965. Izgradio je crkvu Hristovog Vaskrsenja u Popovima, Pavlovića most, spomenike Knezu Ivi od Semberije i Filipu Višnjiću. Osnivač je više preduzeća u Republici Srpskoj, gde je bio i senator.

2022 - Preminuo je Siniša Mihajlović, fudbaler. Rođen februara 1969. godine u Vukovaru, karijeru je započeo u Borovu, a nastavio u beogradskoj Zvezdi, potom u Italiji, u Romi, Sampdoriji, Laciu, Interu. Sa Zvezdom je osvojio Kup šampiona i Interkontinentalni kup 1991. godine. Za reprezentaciju je odigrao 63 utakmice i postigao 10 golova. Kao trener vodio je Bolonju, Kataniju, Fiorentinu, Sampdoriju, Milan, Torino i Bolonju. Bio je selektor Srbije u kvalifikacijama za Mundijal u Brazilu.

(Tanjug)